Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên quan tâm đến công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng, Người đặc biệt coi trọng vấn đề tự do trong thảo luận trong sinh hoạt Đảng và Đại hội Đảng.
Tự do thảo luận trong tổ chức Đảng là một quyền của đảng viên, song thảo luận, tranh luận phải trên tinh thần xây dựng Đảng, vì lợi ích của Đảng, của nhân dân tuyệt đối không được lợi dụng quyền tự do để gây chia rẽ, bè phái trong Đảng. Việc thảo luận tự do trong Đảng phải được giới hạn theo các quy định Cương lĩnh và Điều lệ Đảng.
Báo Nhân dân số 2207, ngày 03/4/1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Đại hội Đảng rất quan hệ đến tương lai cách mạng của Đảng ta và nhân dân ta. Đại hội sẽ làm cho Đảng ta đã đoàn kết càng đoàn kết hơn nữa, tư tưởng và hành động đã nhất trí, càng nhất trí hơn nữa. Cho nên, toàn thể đồng chí ta phải thảo luận kỹ càng các đề án và đóng góp ý kiến dồi dào, để đảm bảo đại hội thành công thật tốt đẹp”.
Người cũng nêu, Đại hội Đảng là một dịp rèn luyện chính trị rất quan trọng và rộng khắp cho toàn Đảng. cho nên, tất cả đảng viên (cũ cũng như mới) cần phải hăng hái tham gia thảo luận. Trong công tác lãnh đạo, Người chỉ rõ: “Phải thật sự mở rộng dân chủ để tất cả các đảng viên bày tỏ hết ý kiến của mình; phải gom góp ý kiến của đảng viên để giúp đỡ Trung ương chuẩn bị đại hội Đảng cho thật tốt. Trong dịp chuẩn bị đại hội Đảng, các đảng viên và chi bộ cần phải kết hợp chặt chẽ với công tác khác của mình”.
Những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tự do trong thảo luận là những nguyên tắc cơ bản và nền nếp trong xây dựng Đảng. Đồng thời, có ý nghĩa vô cùng quan trọng khi chúng ta đang thực hiện đại hội đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội lần thứ XIII của Đảng theo tinh thần Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 30- 5-2019 của Bộ Chính trị về “Đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng”.
Để đại hội đảng các cấp đáp ứng yêu cầu trong tình hình hiện nay, cần quan tâm một số vấn đề sau:
Thứ nhất, mỗi cấp ủy đảng, mỗi cán bộ, đảng viên cần phát huy cao độ tinh thần trách nhiệm, tích cực đóng góp ý kiến, tham gia xây dựng các văn kiện, từ văn kiện của đại hội cấp mình đến văn kiện của các đại hội cấp trên, bằng tinh thần khoa học, trách nhiệm và có tính đảng cao.
Thứ hai, trước khi biểu quyết, phải thảo luận, phải xem xét kỹ, phải cung cấp những chứng cứ, phải có những kết luận khách quan, chính xác, phân biệt đúng, sai một cách rõ ràng đối với tất cả các vấn đề liên quan để các thành viên có cơ sở lựa chọn chính xác khi bỏ phiếu tán thành hay phản đối. Tránh việc phát biểu ý kiến chỉ dựa trên nhận định cảm tính mà thiếu các căn cứ xác đáng.
Thứ ba, cần ứng xử phù hợp đối với các ý kiến khác với ý kiến của số đông, trong đó, phải tôn trọng quyền bảo lưu ý kiến của đảng viên; những ý kiến thiểu số nếu có những căn cứ khoa học và thực tiễn hợp lý cần được tiếp tục nghiên cứu, xem xét sau đại hội. Các ý kiến có biểu hiện lệch lạc, sai trái cần được uốn nắn, định hướng, khắc phục.
Thứ tư, đảng viên và cán bộ lãnh đạo các cấp của Đảng luôn giữ gìn phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, kiên quyết bảo vệ cái đúng, đấu tranh với cái sai, giữ nghiêm kỷ luật, đoàn kết cán bộ, đảng viên. Xử lý có lý có tình đối với các biểu hiện suy thoái, tự diễn biến, tự chuyển hóa, chia rẽ, bè phái, mất đoàn kết và các hành vi vi phạm khác của cán bộ, đảng viên, làm trong sạch tổ chức đảng các cấp.