Những ngày cuối tháng 3/2020, mọi sự quan tâm của dư luận xã hội đều hướng về dịch bệnh trong nước và thế giới, cùng với nỗi lo lắng về sinh kế, về tương lai…
Nhưng, có một sự kiện khác, liên quan tới hạt gạo Việt cũng vừa diễn ra khá ly kỳ, thu hút sự chú ý của dư luận: Ngày 24/3, chính phủ ra lệnh tạm dừng xuất khẩu gạo vì an ninh lương thực, ngay sau đó, Bộ Công thương có công văn “hỏa tốc”, đề nghị… không tạm dừng xuất khẩu gạo!
Vì sao lại có sự kiện đầy kịch tính, chưa từng xảy ra này?
Với nước ta và nhiều nước châu Á, gạo là lương thực chính. Gạo còn là mặt hàng xuất khẩu lâu đời. Thời thuộc Pháp, lúc miền Tây theo ghe hàng về Chợ Lớn, vào nhà máy xay xát xong là xuống tàu sang nước khác, gọi là xuất cảng. Các hãng buôn gạo lớn nhất nước vào thời ấy đều đặt trụ sở gần kề nhau, tập trung trên đường Trần Chánh Chiếu, Quận 5, tạo ra một hình ảnh như một hiệp hội xuất cảng gạo, “bao sân” toàn bộ guồng máy thu mua – vận chuyển – xay xát – đóng bao – xuống tàu – xuất cảng, hoặc bán buôn đi khắp cả nước.
Cho tới tận ngày nay, mặc dù đã thu hẹp nhiều về quy mô lẫn tầm mức chi phối, đường Trần Chánh Chiếu vẫn tồn tại nhiều công ty buôn bán nông sản các loại, bao gồm gạo, được bảo lưu như một nghề truyền thống của cha ông lưu truyền. Không ít doanh nhân ở đây vẫn có cổ phần, góp vốn trong nhiều nhà máy xay xát lúa gạo xuất khẩu tại Tiền Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng… Bốc một dúm gạo nhỏ, bỏ trên bàn tay rồi trải đều ra, họ có thể xác định chính xác 100% tấm, chẳng cần tới máy móc rườm rà.
Vì vậy, khi chính phủ có lệnh tạm dừng xuất khẩu gạo, lập tức là chuyện thời sự nóng trong ngày của những doanh nhân chợ Trần Chánh Chiếu. Nhiều người cùng chung một nhận định: vụ lúa Đông – Xuân năm nay ở miền Tây trúng mùa – dù bị hạn, mặn, giá lại cao, do nhiều nước mua tích trữ, dự phòng dịch bệnh kéo dài. Thời cơ này là có một không hai để nông dân trồng lúa khỏi nhai lại điệp khúc “được mùa, rớt giá”.
Chiều ngày 26/3, sau một phiên họp khẩn cấp tại Cần Thơ cùng với lãnh đạo hai Bộ Công thương và Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, đại diện các tỉnh miền Tây, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Hiệp Hội Lương thực Việt Nam đã có kiến nghị gởi Thủ tướng chính phủ, khẩn thiết xin… thu hồi lệnh tạm dừng xuất khẩu gạo. Lý do: Gạo đang đầy các kho dự trữ đảm bảo an ninh lương thực, lúa đang chín đầy đồng. Đã lâu rồi, nông dân trồng lúa mới gặp được lúa được mùa, được giá. Giá lúa nhiều nơi đã vọt lên 7.000 lđồng/kg, lại rớt xuống ngay sau lệnh tạm dừng, khiến nông dân… mừng hụt!
Với sự vào cuộc của Hiệp Hội Lương thực, thời sự về hạt gạo xuất khẩu hứa hẹn sẽ còn tiếp tục thu hút dư luận trong những ngày tới.
Dường như cái được và cái mất lại biểu hiện khá rõ ràng. Gánh nặng trách nhiệm an ninh lương thực cho toàn dân của một quốc gia là không cần phải bàn cãi. Điều còn đọng lại phải chăng là cân phân lợi ích, tranh thủ thời cơ, không bỏ lỡ cơ hội của nông dân lẫn doanh nghiệp nhưng vẫn vun đầy kho dự trữ gạo an toàn?
Bài toán khó chưa có giải đáp đúng, đang còn tiếp tục là thời sự hàng ngày, ngay trong cao điểm phòng chống dịch cúm đang bao trùm mọi sinh hoạt xã hội hiện nay. Tuy nhiên người dân luôn tin vào quyết định của Chính phủ.