1 Mục đích xây dựng:
Khu đất số 628 - 630 Võ Văn Kiệt, Phường 1, Quận 5 trước đây là Nhà Đèn Chợ Quán hay còn gọi là Nhà máy điện Chợ Quán, nơi cung cấp nguồn điện cho Thành phố Sài Gòn – Chợ Lớn. Nhà Đèn Chợ Quán là một công trình lịch sử, biểu tượng của kỹ nghệ nhiệt điện Pháp và là một trong số ít công trình tân tiến của nền công nghiệp phương Tây.
Đầu năm 2008, Đại lộ Võ Văn Kiệt được khởi công xây dựng, phần lớn khu vực Nhà Đèn Chợ Quán được quy hoạch thành khu phức hợp cao ốc Văn phòng - Thương mại - Khách sạn và căn hộ có tên thương mại là Dự án Dragon Riverside City. Hiện nay, tại khu đất này đã không còn hình ảnh dấu tích của Nhà Đèn Chợ Quán với những cột ống khói cao. Nơi đây năm 1930, chi bộ Đảng Cộng sản Nhà đèn Chợ Quán thành lập, cũng tại đây nhiều chiến sĩ thuộc tiểu đoàn 269 Quân giải phóng đã anh dũng hy sinh trong cuộc tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.
Do đó việc Xây dựng bia tưởng niệm Nhà đèn Chợ Quán nhằm ghi lại dấu tích của một nhà máy Nhiệt điện lớn và đầu tiên ở Việt Nam. Việc xây dựng Bia tưởng niệm còn để ghi nhận công lao và sự hy sinh của các đơn vị, lực lượng tham gia đánh vào Nhà đèn Chợ Quán đặc biệt là sự hy sinh của các chiến sĩ thuộc Tiểu đoàn 269 trực tiếp đánh vào Nhà đèn trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, qua đó góp phần giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Thực hiện Công văn số 2234/UBND – VX của Ủy ban nhân dân Thành phố về việc xây dựng Bia tưởng niệm Nhà đèn Chợ Quán tại số 628 - 630 Võ Văn Kiệt, Phường 1, Quận 5. Ủy ban nhân dân Quận 5 đã tiến hành các bước thực hiện xây dựng bia, nay thông tin đến các giới Nhân dân về việc xây dựng Bia tưởng niệm Nhà đèn Chợ Quán tại số 628 - 630 Võ Văn Kiệt, Phường 1, Quận 5 cụ thể như sau:
2. Nội dung văn bia
NHÀ ĐÈN CHỢ QUÁN
Nơi đây, năm 1896, Nhà đèn Chợ Quán được khởi công xây dựng, dần trở thành một trong những nhà máy nhiệt điện lớn và đầu tiên ở Việt Nam, cung cấp nguồn điện cho Thành phố Sài Gòn – Chợ Lớn và một số vùng phụ cận.
Cùng với sự ra đời, phát triển của đội ngũ công nhân, năm 1930, Chi bộ Đảng Cộng sản Nhà đèn Chợ Quán thành lập, có những đảng viên là công nhân ưu tú từng hoạt động trong Công hội bí mật do Tôn Đức Thắng lãnh đạo và trong các tổ chức yêu nước khác. Từ đây, công nhân liên tục đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ và chống thực dân, đế quốc.
Từ Nhà máy, thợ điện Nguyễn Văn Trỗi cùng hàng trăm công nhân tham gia lực lượng Biệt động Thành, Công đoàn Giải phóng và các tổ chức kháng chiến khác tại Sài Gòn – Gia Định. Cũng tại đây, nhiều chiến sĩ thuộc Tiểu đoàn 269 Quân Giải phóng anh dũng hy sinh trong Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968. Tháng 4 năm 1975, công nhân nổi dậy làm chủ Nhà máy, giữ dòng điện liên tục cho Thành phố Sài Gòn trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Sau ngày miền Nam giải phóng, công nhân Nhà đèn Chợ Quán khắc phục khó khăn, vận hành bảo đảm nguồn điện sinh hoạt, sản xuất và bảo vệ Thành phố Hồ Chí Minh cho đến khi chấm dứt hoạt động vào năm 2012.
3. Phương án thiết kế:
- Tên gọi: Bia tưởng niệm Nhà đèn Chợ Quán.
- Ý tưởng thiết kế: “Dòng thời gian”, với ý tưởng sử dụng những bộ phận cơ bản của Nhà đèn (Turbine và ống khói) để trở thành yếu tố gợi nhớ chính; thiết kế Bia tưởng niệm gồm các phần chính: hình ảnh lá cờ cách điệu tung bay trong gió, giữa lá cờ ghi nội dung văn bia; 02 cột ống khói làm cán lá cờ; hình ảnh Turbine được thiết kế cách điệu là làm thành lư hương.
- Kích thước bia: 3m x 4m (Chiều ngang x chiều cao). Thiết kế bậc tam cấp, đường kính lớn 9,2m (Phục vụ được khoảng 20 người đến viếng cùng một lúc).
- Vật liệu đề xuất: Bia đúc đồng, đế hoàn thiện bê tông đá mài, chữ đúc nổi cao 30mm, mặt sân viếng lát đá.
- Hệ thống chiếu sáng: gồm 02 phần chính, chiếu sáng Bia tưởng niệm và chiếu sáng sân viếng, sử dụng ánh sáng màu vàng và dạng hướng tâm.
- Vị trí đặt bia: Công viên lô đất số 07 của Dự án Khu phức hợp cao ốc Văn phòng - Thương mại - Khách sạn và Chung cư tại số 628 - 630 Võ Văn Kiệt, Phường 1, Quận 5.
Mọi góp ý gửi về Phòng Văn hóa và Thông tin Quận 5, số 203 An Dương Vương, Phường 8, Quận 5, địa chỉ email: vhtttt.q5@tphcm.gov.vn.