Quận 5 có diện tích 4,27 km2, dân số hơn 171.000 người trong đó tỷ lệ người Hoa chiếm gần 35%, đa số tập trung ở các phường 5, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 15. Tỷ lệ người Hoa tuy không cao so với các Quận 6, Quận 11 nhưng Quận 5 lại là nơi tập trung của các nhóm ngôn ngữ chính: Quảng Đông, Phúc Kiến, Triều Châu, Hải Nam, Hẹ; là trung tâm văn hóa, giáo dục, nơi giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa - nghệ thuật của cộng đồng người Hoa. Do đó, có thể nói người Hoa ở Quận 5 là tiêu biểu, là tinh hoa trong cộng đồng người Hoa ở thành phố Hồ Chí Minh.
Đêm hội Nguyên Tiêu tại Trung tâm Văn hóa Quận 5
Quán triệt những chủ trương và các giải pháp theo tinh thần Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong tình hình mới, Ban Thường vụ Quận ủy Quận 5 đã xây dựng kế hoạch và tập trung chỉ đạo thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 23-NQ của Bộ Chính trị trên địa bàn Quận 5, đặc biệt là thực hiện có hiệu quả chủ trương xã hội hóa các hoạt động bảo tồn, phát huy văn hóa, văn nghệ của người Hoa.
Bám sát định hướng xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc của Đảng, góp phần phục vụ, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân nói chung, đồng bào người Hoa nói riêng, Quận 5 đã không ngừng đa dạng hoá và nâng cao chất lượng hoạt động của các loại hình văn hóa nghệ thuật dân tộc Hoa thông qua phương thức xã hội hoá, đã mang lại nhiều thành tích đáng kể trong việc góp phần giữ gìn và quảng bá các loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống của người Hoa đến với công chúng. Có thể điểm lại một số hoạt động nổi bật như sau:
Duy trì tổ chức các lễ hội lớn hàng năm
Lễ hội Nguyên tiêu, Đêm hội Trăng rằm với phố Lồng đèn là hai lễ hội lớn hàng năm tại quận 5, thu hút hàng chục ngàn người dân trong và ngoài quận tham gia, thưởng lãm. Đặc biệt là lễ hội Nguyên tiêu còn được gọi là lễ hội đường phố lớn nhất của người Hoa ở thành phố Hồ Chí Minh.
Lãnh đạo Thành phố, Quận 5 xem trưng bày tranh, thư pháp nghệ thuật tại Hội quán Tuệ Thành
Tết Nguyên tiêu, hay Tết Thượng nguyên là lễ hội truyền thống của đồng bào người Hoa tổ chức tiếp diễn sau Tết Nguyên đán, vào ngày Rằm tháng Giêng. Lễ hội đón mừng đêm trăng tròn đầu tiên trong năm, đồng thời cũng là hoạt động để kết thúc những ngày vui tết theo tập quán của người Hoa.
Để tổ chức thành công hai lễ hội này, điều quan trọng là phải huy động được sự đồng thuận, sự đóng góp nhiều mặt của các hội đoàn, hội quán, các câu lạc bộ - đội – nhóm, các mạnh thường quân người Hoa. Bởi, công tác biên tập, dàn dựng, các phương án phối hợp, phương án đảm bảo an ninh trật tự phải được chuẩn bị chặt chẽ. Trong thời gian diễn ra lễ hội, nhiều tuyến đường được trang trí rực rỡ; nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc của người Hoa tưng bừng diễn ra tại các hội đoàn, hội quán, Trung tâm Văn hóa của quận; đặc biệt vào đúng ngày Rằm tháng Giêng, hàng ngàn diễn viên, nghệ sĩ, quần chúng người Hoa tham gia diễu hành biểu diễn múa Lân – Sư – Rồng, Kinh kịch, đi cà kheo, múa quạt...
Với việc chuẩn bị kỹ lưỡng chặt chẽ trong công tác tổ chức, kế hoạch Lễ hội Nguyên Tiêu luôn được sự đồng thuận của các hội quán, các đơn vị văn hóa nghệ thuật người Hoa, cùng với sự đồng hành của các doanh nghiệp, mạnh thường quân. Các doanh nhân người Hoa, các hội quán đóng góp hơn 1 tỷ đồng để tổ chức lễ hội hàng năm.
Tập hợp, duy trì, hỗ trợ và phát triển hoạt động của các câu lạc bộ, đội nhóm người Hoa
Tập hợp người Hoa theo các nhóm sở thích là phương thức tập hợp quần chúng hiệu quả ở Quận 5. Qua các nhóm sở thích, người dân được làm điều mình thích, đồng thời góp phần giữ gìn các loại hình văn hóa nghệ thuật của dân tộc mình. Nhận thức được điều đó, Ban Thường vụ Quận ủy đã chỉ đạo Trung tâm văn hóa Quận 5 tập hợp, duy trì hơn 10 câu lạc bộ- đội- nhóm như: CLB Lân Sư Rồng, CLB văn nghệ tiếng Hoa, Câu lạc bộ Dưỡng sinh, CLB Mỹ thuật, CLB Nhiếp ảnh, Nhạc xã Hữu Nghị, CLB ca nhạc cổ Quảng Đông, Đoàn Văn nghệ Mãi Xanh phường 11, Đội múa Hội quán Hải Nam, Đội nhạc cổ Thanh niên Phước Kiến, Nhạc xã Phương Nam phường 6… Các câu lạc bộ- đội – nhóm này đã tổ chức nhiều chương trình biểu diễn, sinh hoạt, học tập văn hóa nghệ thuật truyền thống, phục vụ đắc lực phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn quận.
Đêm hội Nguyên Tiêu diễu hành đường phố
Ngoài ra, các hoạt động liên hoan, hội thi, triển lãm nghệ thuật dành riêng cho đồng bào người Hoa cũng đã phát huy được sức mạnh xã hội hóa, sự đóng góp quan trọng của cộng đồng người Hoa. Định kỳ hàng năm, các cuộc liên hoan như: Liên hoan Lân Sư Rồng; Ngày hội Câu lạc bộ, đội, nhóm; Liên hoan nghệ thuật truyền thống người Hoa, Hội thi đơn ca tiếng Hoa, Hội thi karaoke tiếng Quảng Đông, cùng với các cuộc triển lãm thư họa, ảnh nghệ thuật...đã tạo được những sân chơi lành mạnh dành cho nhiều đối tượng, nhiều lứa tuổi đồng bào người Hoa. Qua đó, không những góp phần giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, mà còn tạo nguồn xây dựng và phát triển những hạt nhân văn hóa nghệ thuật trong đồng bào người Hoa, nhiều lớp họa sĩ, ca sĩ, nghệ nhân trẻ đã được phát hiện và được đào tạo trở thành lực lượng nòng cốt trong hoạt động văn hóa nghệ thuật của người Hoa.
Phát huy vai trò của các hội đoàn, hội quán người Hoa
Hoạt động tổ chức biểu diễn chuyên đề và các lớp bồi dưỡng đào tạo lực lượng văn nghệ quần chúng được các hội quán, hội đoàn người Hoa quan tâm:
Hàng năm, Hội quán Tuệ Thành đã phối hợp với Trung tâm Văn hóa quận định kỳ tổ chức chương trình ca nhạc cổ “Khúc hát trăng rằm” dành cho các nhóm nhạc xã người Hoa trên địa bàn thành phố, các lớp bồi dưỡng năng khiếu ca múa nhạc dành cho thanh niên yêu thích văn nghệ tiếng Hoa.
Hội quán Hải Nam tập trung xây dựng đội văn nghệ và đào tạo diễn viên ca kịch truyền thống phương ngữ Hải Nam.
Hội quán Nhị Phủ đã dày công bồi dưỡng đào tạo Đội nhạc cổ Thanh niên Phước Kiến.
Hội quán Nghĩa An quan tâm đến hoạt động Đội Triều kịch thuộc Đoàn ca kịch thống nhất Thành phố.
Hội quán Sùng Chính thì dành nhiều công sức để duy trì các lớp học tiếng Hắc-ka và luyện thư pháp chữ Hoa.
Nhìn chung, từ một chủ trương đúng, với cách làm phù hợp, công tác xã hội hóa các hoạt động văn hóa nghệ thuật đã từng bước phát huy tiềm năng, trí tuệ, sự sáng tạo, công sức của quần chúng, góp phần vào việc xây dựng và khôi phục các loại hình nghệ thuật dân gian người Hoa ngày càng tăng lên; tính năng động, tích cực của công dân được phát huy; sở trường và năng lực cá nhân được khuyến khích.
Nhằm tiếp tục phát huy tốt những thành quả nêu trên, trong thời gian tới, Quận 5 sẽ tiếp tục thực hiện có hiệu quả chính sách xã hội hóa nhằm bảo tồn, phát huy hoạt động văn hóa, văn nghệ của người Hoa, phát huy các nguồn lực trong xã hội, chủ động, sáng tạo hơn trong công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, nâng cao chất lượng các hoạt động lễ hội, chương trình biểu diễn nghệ thuật; tiếp tục củng cố và phát triển tổ chức, nâng hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ -đội- nhóm; tập trung hơn nữa công tác bồi dưỡng, xây dựng lực lượng kế thừa để góp phần thực hiện Nghị quyết 23-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong tình hình mới, đáp ứng yêu cầu phát triển bên vững của đất nước, đồng thời tích cực góp phần thực hiện các chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XI của Đảng bộ Quận 5, thiết thực đưa Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng vào cuộc sống.