Ngày 28/3/1935, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ nhất họp tại Ma Cao (Trung quốc) Đảng ta đã ra “Nghị quyết về đội tự vệ”. Đây là Nghị quyết đầu tiên của Đảng về tổ chức, chỉ đạo xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng tự vệ. Nghị quyết về Đội tự vệ đã khẳng định “Tự vệ đội càng mạnh thì tức là có điều kiện thuận lợi để sau này tổ chức du kích chiến tranh và vũ trang bạo động”. Đây là một dấu ấn quan trọng mở ra một thời kỳ mới, là tư tưởng chỉ đạo chiến lược của Đảng xuyên suốt qua các giai đoạn cách mạng. Có thể nói Nghị quyết về Đội tự vệ là khởi đầu của tư tưởng vũ trang toàn dân và tư tưởng chiến tranh nhân dân với phong trào toàn dân đánh giặc.
Qua 84 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, Nhân dân ta đã vùng lên đập tan xích xiềng nô lệ, tiến hành thắng lợi hai cuộc kháng chiến vĩ đại, thống nhất Tổ quốc, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Trong những thắng lợi vĩ đại của dân tộc, lực lượng dân quân tự vệ đã có những đóng góp hết sức to lớn.
Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ và gian khổ của dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, lực lượng dân quân tự vệ phát triển lớn mạnh về mọi mặt, là một trong ba thứ quân làm nòng cốt cho chiến tranh Nhân dân. Là lực lượng vũ trang cơ sở luôn bám đất, bám dân, bám làng, kết hợp giữa vũ khí thô sơ và hiện đại, lực lượng dân quân tự vệ đã sáng tạo ra nhiều cách đánh giặc tài tình, độc đáo, gây cho địch những tổn thất nặng nề. Hoạt động của dân quân tự vệ đã tạo điều kiện thuận lợi và tạo ra nhiều cơ hội để bộ đội chủ lực tập trung mở những chiến dịch lớn, những trận đánh quyết định vào những hướng, những mục tiêu quan trọng trên chiến trường. Lực lượng dân quân tự vệ là nguồn dự trữ nhân lực vô tận và quý giá cho bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương, bổ sung những cán bộ, chiến sĩ có phẩm chất tốt, giàu kinh nghiệm chiến đấu. Quá trình đấu tranh cách mạng, dân quân tự vệ là lực lượng đông đảo tham gia xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng, xây dựng và bảo vệ hậu phương, tham gia phục vụ chiến đấu, sản xuất và giữ gìn trật tự trị an.
Sau khi đất nước thống nhất, trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, nhất là trong thời kỳ đổi mới, lực lượng dân quân tự vệ cùng các lực lượng vũ trang và toàn dân đánh bại âm mưu xâm lược của các thế lực thù địch, đồng thời góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng lực lượng quốc phòng ở địa phương.
Phát huy truyền thống vẻ vang đó, trong những năm qua, lực lượng dân quân tự vệ Quận 5 luôn xung kích trong mọi hoạt động, trên mọi lĩnh vực cùng với các ban, ngành, đoàn thể quận và các lực lượng khác giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn góp phần tích cực trong phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương; lực lượng dân quân tự vệ sẽ mãi “là bức tường sắt của Tổ quốc” như lời Bác Hồ đã khen tặng.