Quận 5 được hình thành và phát triển trên vùng đất khá xa xưa - vùng Chợ Lớn. Xưa và nay, Quận 5 luôn được coi là một trung tâm thương mại quan trọng của Thành phố, đó còn là thành quả xây dựng của bao thế hệ từ những ngày khai hoang mở đất. Quận 5 không chỉ là một trung tâm sản xuất, kinh doanh, thương mại mà còn là một trong những trung tâm văn hóa của Thành phố, với đời sống văn hóa đa dạng và phong phú. Đến với Quận 5 như được sống trong sự giao lưu, hòa quyện các loại hình văn hóa, giao hòa giữa nét văn hóa có bề dày lịch sử với văn hóa hiện đại, Dấu ấn của các cộng đồng dân cư, của thời gian, lịch sử đã góp phần tạo nên nét đặc sắc về đời sống văn hóa Quận 5. Quận 5 có mật độ dân cư cao, diện tích 4,27 km2, giáp với các Quận 1, 3, 6, 8, 10 và Quận 11. Toàn quận có 14 phường, dân số hiện nay là 313.978 người (dân số thường trú thực tế cư trú: 143.827 người, dân số tạm trú quy đổi: 170.151 người), trong đó có 54.228 người là đồng bào dân tộc thiểu số (53.748 đồng bào dân tộc Hoa chiếm 31,6%, 183 đồng bào dân tộc Khmer chiếm 0,11%, 176 đồng bào dân tộc Chăm chiếm 0,10%, 102 đồng bào dân tộc Mường chiếm 0,06%, 50 đồng bào dân tộc Tày chiếm 0,03%, 07 đồng bào dân tộc khác chiếm 0,01%). Đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn Quận 5 tích cực tham gia các hoạt động xã hội tại địa phương, thực hiện nghĩa vụ công dân; đóng góp xây dựng cộng đồng, các phong trào nhân đạo, từ thiện, tương trợ giúp đỡ người nghèo, hỗ trợ học sinh nghèo hiếu học; giữ gìn bản sắc văn hóa, phát triển các loại hình văn hóa dân tộc…
Quận 5 có 20 di sản văn hóa, trong đó có 19 di tích được công nhận bao gồm có 11 di tích cấp quốc gia, 8 di tích cấp Thành phố và 01 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đặc biệt có 3 di tích lịch sử văn hóa: di tích Nhà lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nơi Bác Hồ dừng chân trước khi ra đi tìm đường cứu nước, Khu di tích trại giam Bệnh viện Chợ Quán - Nơi đồng chí Trần Phú bị giam giữ và hy sinh, Chùa Thiên Tôn - cơ sở nội thành, nơi tiếp tế nuôi quân, nơi bảo vệ các cán bộ Khu ủy Sài Gòn - Gia Định trong 2 cuộc kháng chiến. Có 9 hội quán lớn thuộc các nhóm ngôn ngữ được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia: Chùa Bà Tuệ Thành, Chùa Ông Nghĩa An, Nhị Phủ Miếu, Chùa bà Quỳnh Phủ, Chùa Bà Ôn Lăng, Chùa Bà Hà Chương, Nhà thờ tổ thợ bạc Lệ Châu Hội quán, Đình Minh Hương Gia Thạnh, Hội Quán Nghĩa Nhuận... Các di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Thành phố gồm: Đình Tân Kiểng, Từ đường Họ Lý, Từ đường Phước Kiến, Hội quán Tam Sơn, Hội quán Phước An, Trường Trung học cơ sở Hồng Bàng, Trường trung học phổ thông Chuyên Lê Hồng Phong.
Bên cạnh đó, Quận 5 còn có 109 thiết chế văn hóa đa dạng: lăng, nhà cổ, khu phố cổ, bia tưởng niệm, tượng đài, chùa, tịnh xá, nhà thờ, hội quán, từ đường, đình, đền, miếu và nhiều điểm sinh hoạt cộng đồng. Ngoài ra, Quận 5 còn có 8 công trình, địa điểm dự kiến xếp hạng theo Quyết định 923/QĐ - UBND ngày 07 tháng 3 năm 2017 của Ủy ban nhân dân Thành phố về thực hiện kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh các thiết chế văn hóa trên qua khảo sát thống kê tại 10 di tích được công nhận, Quận 5 hiện có 355 hiện vật và 259 cặp liễn đối, hoành phi, bài vị, văn bia có giá trị cần được bảo tồn. Tất cả các thiết chế văn hóa trên là tài sản có giá trị về mặt lịch sử chính trị, tư tưởng góp phần giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc, định hướng nhân cách và lối sống tốt đẹp trong Nhân dân. Đặc biệt, năm 2020, “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Tết Nguyên tiêu của người Hoa Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh” được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.