Dịch vụ công trực tuyến là dịch vụ hành chính công và các dịch vụ khác của cơ quan nhà nước được cung cấp cho các tổ chức, cá nhân trên môi trường mạng. Nó giúp người dân nhiều tiện ích: tiết kiệm thời gian, chi phí và có thể thực hiện bất cứ lúc nào. Thực hiện loại dịch vụ này là công khai hóa, minh bạch hóa thủ tục hành chính cho người dân, phòng ngừa được tiêu cực, vì tất cả hồ sơ từ mức phí, số thứ tự... đều hiển thị trên màn hình máy tính nên không còn tình trạng chen lấn, và các loại " cò hồ sơ”...
Lợi ích của dịch vụ công trực tuyến là vô cùng to lớn, giúp người dân nhiều tiện ích thiết thực: tiết kiệm thời gian, chi phí và có thể thực hiện bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ hành chính công trực tuyến còn rất thấp. Theo tìm hiểu của chúng tôi, Quận 5 đã triển khai cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 từ tháng 10/2016 đối với 11 thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực kinh tế, y tế và lao động, nhưng đến nay mới chỉ có 5 hồ sơ nộp hồ sơ trực tuyến. Trao đổi với chúng tôi, anh Phan Ngọc Phát – Chủ tịch Ủy ban nhân dân Phường 3 cho biết: Ủy ban nhân dân phường đã tổ chức tuyên truyền về dịch vụ công trực tuyến đến người dân qua các cuộc họp tổ dân phố, các buổi sinh hoạt của các tổ chức đoàn thể. Tại trụ sở Ủy ban nhân dân phường đã bố trí riêng một máy tính kết nối internet và cán bộ hỗ trợ người dân nộp hồ sơ trực tuyến nhưng người dân vẫn chưa mặn mà với việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến, từ khi triển khai đến nay chỉ có một trường hợp sử dụng dịch vụ công trực tuyến.
Về phía người dân, chị M chủ hộ kinh doanh quán café giải khát tại Phường 1 cho biết “tôi được cán bộ Ủy ban nhân dân Phường 1 hướng dẫn việc đăng ký hộ kinh doanh trực tuyến. Sau đúng thời hạn 2 ngày làm việc đã nhận được giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh” chị cho biết thêm thủ tục mới rất dễ dàng, đơn giản và thuận tiện, chị rất ủng hộ quy trình này và mong muốn có thêm nhiều lĩnh vực hơn nữa được triển khai để tiết kiệm thời gian cho người dân. Tuy nhiên, khi được hỏi sao không khai thủ tục qua mạng cho đở mất thời gian, Chị T nhà ở Phường 10 trao đổi với chúng tôi, “Mình đi bán suốt ngày và cũng không rành về vi tính nên không biết có thủ tục đăng ký kinh doanh qua mạng. Đến đây tìm hiểu và làm thủ tục trực tiếp rồi nộp luôn chứ lên mạng lỡ sai sót biết hỏi ai”. Tiếp xúc thêm với một số người dân đến thực hiện các thủ tục tại một số phường chúng tôi nhận thấy có một số không nhỏ là dân lao động, người lớn tuổi, người Hoa trình độ sử dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, thậm chí không biết gì về internet nên e ngại đụng vào bàn phím, vẫn muốn làm thủ tục trực tiếp tại các cơ quan hành chính. Có người biết sử dụng thì tâm lý lo ngại về sự không thuận tiện, mất an toàn thông tin khi sử dụng loại dịch vụ này. Rõ ràng là dịch vụ công trực tuyến chưa thực sự phát huy hết hiệu quả.
Theo ông Nguyễn Võ Xuân Kỳ - Chánh Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Quận 5, hiện nay Ủy ban nhân dân quận đã thực hiện hướng dẫn nộp hồ sơ trực tuyến theo quy trình đơn giản nhất, người dân có thể thực hiện nộp hồ sơ tại nhà hoặc bất cứ nơi nào nếu có kết nối internet: bước 1 truy cập vào cổng thông tin điện tử Quận 5 tại địa chỉ http://quan5.hochiminhcity.gov.vn/ ; bước 2 chọn thẻ “dịch vụ công” để truy cập vào Cổng dịch vụ công trực tuyến thành phố Hồ Chí Minh; bước 3 chọn thẻ “Nộp hồ sơ trực tuyến”; bước 4 chọn Quận 5; bước 5 chọn lĩnh vực muốn đăng ký trực tuyến; bước 6 chọn thủ tục muốn đăng ký trực tuyến; bước 7 chọn “Dịch vụ nộp hồ sơ qua mạng”; bước 8 nhập đầy đủ thông tin theo yêu cầu của thủ tục cần đăng ký gồm: thông tin liên hệ, nội dung hồ sơ theo yêu cầu và biểu mẫu sẳn có, đính kèm các tập tin (bản scan có xác nhận) và gửi lên hệ thống xử lý. Sau khi hoàn tất đăng ký, trong vòng 24 giờ Ủy ban nhân dân quận sẽ phản hồi qua hộp thư điện tử và số điện thoại đã đăng ký, thông báo mã số biên nhận và thời gian trả kết quả. Người dân có thể xử dụng mã số biên nhận để thực hiện tra cứu thông tin xử lý hồ sơ thủ tục đã đăng ký. Trong thời gian tới, Quận 5 tiếp tục nghiên cứu, thí điểm và triển khai cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 đối với các hồ sơ hành chính thuộc lĩnh vực kinh tế.
Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020, trong đó có mục tiêu: đến năm 2020 hầu hết các dịch vụ công được cung cấp trực tuyến ở mức độ 3 và 4. Nhưng "cung" có, mà không có người sử dụng thì trở nên lãng phí. Để có thêm nhiều người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến thì các cơ quan chức năng, đặc biệt là Ủy ban nhân dân các phường cần tuyên truyền rộng rãi hơn nữa các tiện ích của dịch vụ công trực tuyến, tăng cường giới thiệu và hỗ trợ người dân tại khu vực tiếp nhận hồ sơ. Bên cạnh đó, phần mềm phục vụ cho chương trình này phải thường xuyên cải tiến sao cho ít thao tác, có tính bảo mật cao, và rút ngắn tới mức tối đa thời gian giải quyết hồ sơ cho người dân khi sử dụng dịch vụ này so với thực hiện thủ công.
Theo Nghị định 43/2011/NĐ-CP ngày 16/3/2011 của Thủ tướng Chính phủ
Dịch vụ hành chính công: Là những dịch vụ liên quan đến hoạt động thực thi pháp luật, không nhằm mục tiêu lợi nhuận, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho tổ chức, cá nhân dưới hình thức các loại giấy tờ có giá trị pháp lý trong các lĩnh vực mà cơ quan nhà nước đó quản lý. Mỗi dịch vụ hành chính công gắn liền với một thủ tục hành chính để giải quyết hoàn chỉnh một công việc cụ thể liên quan đến tổ chức, cá nhân.
Dịch vụ công trực tuyến: Là dịch vụ hành chính công và các dịch vụ khác của cơ quan nhà nước được cung cấp cho các tổ chức, cá nhân trên môi trường mạng:
Dịch vụ công trực tuyến mức độ 1: Là dịch vụ bảo đảm cung cấp đầy đủ các thông tin về thủ tục hành chính và các văn bản có liên quan quy định về thủ tục hành chính đó.
Dịch vụ công trực tuyến mức độ 2: Là dịch vụ công trực tuyến mức độ 1 và cho phép người sử dụng tải về các mẫu văn bản và khai báo để hoàn thiện hồ sơ theo yêu cầu. Hồ sơ sau khi hoàn thiện được gửi trực tiếp hoặc qua đường bưu điện đến cơ quan, tổ chức cung cấp dịch vụ.
Dịch vụ công trực tuyến mức độ 3: Là dịch vụ công trực tuyến mức độ 2 và cho phép người sử dụng điền và gửi trực tuyến các mẫu văn bản đến cơ quan, tổ chức cung cấp dịch vụ. Các giao dịch trong quá trình xử lý hồ sơ và cung cấp dịch vụ được thực hiện trên môi trường mạng. Việc thanh toán lệ phí (nếu có) và nhận kết quả được thực hiện trực tiếp tại cơ quan, tổ chức cung cấp dịch vụ.
Dịch vụ công trực tuyến mức độ 4: Là dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và cho phép người sử dụng thanh toán lệ phí (nếu có) được thực hiện trực tuyến. Việc trả kết quả có thể được thực hiện trực tuyến, gửi trực tiếp hoặc qua đường bưu điện đến người sử dụng.